Tranh luận gay gắt về “quyền sửa chữa” (Right to Repair) trong ngành công nghiệp ô tô ở Hoa Kỳ
Một đạo luật mang tính cột mốc về “quyền sửa chữa” ở Massachusetts được cho là có lợi cho các chủ sở hữu xe. Tuy nhiên, chính phủ Hoa Kỳ lại cho rằng nó cũng có lợi cho các tên trộm công nghệ.
Toàn thể cư dân Massachusetts trở thành lực lượng tiên phong không ngờ tới của xu hướng chuyển dịch trao cho các chủ sở hữu xe hơi quyền sửa chữa đối với phương tiện của mình. Tuy nhiên, chính quyền liên bang của Mỹ đang đe dọa sẽ cản trở điều này diễn ra.
Ngay trong tuần vừa rồi, Cục Quản lý an toàn giao thông đường cao tốc quốc gia, cơ quan chịu trách nhiệm về an toàn phương tiện của Mỹ, đã cảnh báo các nhà sản xuất xe hơi không được tuân theo đạo luật chưa đầy 3 năm tuổi yêu cầu họ phải chia sẻ dữ liệu về phương tiện cho chủ sở hữu xe và các cửa hàng sửa xe độc lập. Trong một bức thư gửi chính quyền, một luật sư tranh luận rằng việc trao cho khách hàng và thợ sửa chữa khả năng truy cập vào hệ thống của phương tiện theo yêu cầu của chính quyền Massachusetts có thể khiến phương tiện trở thành miếng mồi ngon cho các hacker, những người có thể truy cập vào hệ thống kiểm soát tay lái, khả năng tăng tốc, giảm tốc và nguồn điện của xe.
Trở lại những ngày đầy tranh cãi của năm 2020, khi những người bỏ phiếu ở bang Massachusetts đã đồng thuận một cách đáng kinh ngạc trong một cuộc bỏ phiếu kín để trao cho họ quyền sửa chữa xe của mình. Liên minh Đổi mới Ô tô, một hiệp hội thương mại đại diện cho các nhà sản xuất ô tô toàn cầu, đã đệ đơn kiện để ngăn chặn đạo luật này có hiệu lực. Họ tranh luận rằng đạo luật đi ngược lại với những nguyên tắc an toàn phương tiện của liên bang, hay nói theo cách khác, đây không phải là thứ mà những người bỏ phiếu ở Massachusetts có thể quyết định, đồng thời, nó cũng tạo ra những nguy cơ mất an toàn bằng việc mở đường cho việc thao túng phương tiện của họ. Thẩm phán liên bang xem xét vụ việc vẫn chưa đưa ra quyết định và chính phủ liên bang cũng đã giữ im lặng cho đến tận tháng này.
Hiện tại, sự chuyển dịch về quyền sửa chữa đang đối mặt với những trở ngại khác. Trong khi bang Massachusetts cho rằng đạo luật của họ có lợi cho khách mua xe, chính phủ liên bang lại cho rằng nó ảnh hưởng xấu đến an toàn phương tiện.
Vậy bước ngoặt mới trong quyền sửa chữa này có ý nghĩa gì đối với các chủ xe, thợ sửa chữa và đại lý phân phối xe của tiểu bang? Ở điểm này, có một sự bối rối. Tommy Hickey, người đứng đầu liên minh về quyền sửa chữa ở Massachusetts (và hiện tại là một nhóm khác ở tiểu bang Maine cũng đang cố gắng thông qua một điều luật tương tự ở đây) nêu ý kiến rằng “Khách hàng ở Massachusetts không hề biết quyền của họ trong một thời gian dài đã bị lấy đi”. Trong khi đó, các chủ xe mới ở Massachusetts, những người đang mất quyền truy cập vào một số chức năng an toàn và tiện dụng như một hệ quả của cuộc chiến pháp lý, đã rơi vào cảnh dở khóc dở cười.
Ngày 1/6, vị tổng chưởng lý của tiểu bang Massachusetts đã bất chấp tình trạng bế tắc về pháp lý và bắt đầu phân phát thư cho những khách hàng mới mua xe để thông báo cho họ biết những quyền của họ trong việc truy cập vào tất cả dữ liệu cơ khí được tạo ra từ xe để giúp họ chấn đoán, bảo dưỡng và sửa chữa phương tiện của mình. Pat Moore, trợ lý thứ nhất của tổng chưởng lý Massachusetts, trong một phát biểu đã thắc mắc rằng tại sao chính phủ liên bang lại chọn đưa vấn đề này lên bàn cân trong thời điểm này. (Cục quản lý an toàn giao thông đường cao tốc quốc gia không phản hồi câu hỏi về thời gian.)
Quan điểm của chính phủ liên bang đối với Massachusetts có vẻ như xung đột với những góc nhìn chung của họ về quyền sửa chữa. Năm 2021, Tổng thống Joe Biden đã ra lệnh cho Ủy ban thương mại liên bang xây dựng một bộ luật mới nhằm hạn chế việc các nhà sản xuất ô tô giới hạn đối tượng có thể sửa chữa các thiết bị họ tạo ra.
Giữa những bức thư, tuyên bố và thủ tục giấy tờ pháp lý cạnh tranh nhau, có một câu hỏi cơ bản được đặt ra mà tiểu bang Massachusetts cũng đã cố gắng tìm ra câu trả lời: Ai mới là người sở hữu hàng đống dữ liệu được tạo ra bởi các phương tiện ngày càng được trang bị nhiều hơn những phần mềm và chip máy tính?
Trong nhiều thập kỷ, những người ủng hộ quyền sửa chữa – một ý tưởng cho rằng một khi bạn đã mua một sản phẩm, bạn có thể quyết định cách để sửa chữa nó – đã khẳng định ngành công nghiệp ô tô đang làm đúng. Sửa chữa ô tô từ lâu đã là “lãnh địa” của những người thợ máy tay ngang tại gia. Kết quả là, các cửa hàng sửa chữa ô tô độc lập và các nhà sản xuất phụ tùng ở thị trường sau đã kiếm được hàng tỷ đô la từ việc điều chỉnh và sửa chữa phương tiện.
Vào năm 2012, những người bỏ phiếu ở Massachusetts đã trở thành những người đầu tiên đưa khái niệm quyền sửa chữa vào thời hiện đại bằng cách yêu cầu các nhà sản xuất ô tô bổ sung một cổng truy cập trên xe cho phép bất kỳ ai đều có thể truy cập dữ liệu của ô tô chỉ với một công cụ rẻ tiền. Đạo luật này đã dẫn đến một thỏa thuận toàn quốc, trong đó các nhà sản xuất ô tô đảm bảo cho những người sửa chữa độc lập và chủ sở hữu xe sẽ có quyền truy cập vào các công cụ và phần mềm được cung cấp cho các đại lý được nhượng quyền của riêng họ.
Nhưng sau đó, ngành kinh doanh ô tô đã chuyển sang hình thức trực tuyến và hầu hết mọi chiếc ô tô mới ngày nay đều đi kèm với một hệ thống viễn thông thu thập dữ liệu về hoạt động của nó – bao gồm tốc độ di chuyển, vị trí, tài xế phanh gấp như thế nào và liệu mọi thứ có hoạt động bình thường không. Dữ liệu này có thể được truyền không dây và một số nhà sản xuất ô tô không còn tích hợp cổng truy cập trên xe của họ nữa vì không cần thiết.
Các chủ xe và cửa hàng sửa chữa lo ngại rằng ngành công nghiệp ô tô sẽ sử dụng những tiến bộ đó để ngăn cắt đứt quyền truy cập vào nguồn thông tin cần thiết để chẩn đoán và sửa chữa xe, thay vào đó hướng hoạt động kinh doanh sửa chữa đến các đại lý nhượng quyền của riêng họ. Tại Massachusetts, 75% người bỏ phiếu cho rằng chính công nghệ mới và những lỗ hổng tiềm tàng mà nó tạo ra đã dẫn đến một luật mới và thông qua biện pháp bỏ phiếu kín phê chuẩn quyền sửa chữa được cập nhật.
Nathan Proctor, người đứng đầu chiến dịch ủng hộ quyền sửa chữa tại Nhóm nghiên cứu lợi ích công cộng Hoa Kỳ cho biết: “Mọi thứ mà ô tô của bạn làm được, bao gồm tất cả dữ liệu mà nó tạo ra và tất cả các chức năng của nó sau khi bạn mua nó, đều thuộc về bạn. Các nhà sản xuất ô tô không nên ràng buộc bạn với các dịch vụ của họ.” Ông cho rằng cuộc chiến đang diễn ra ở Massachusetts “thật phiền phức”.
Nhưng ngành công nghiệp ô tô – và bây giờ, là Bộ Giao thông Vận tải Hoa Kỳ – cho rằng việc cho phép truy cập một cách rộng rãi hơn vào dữ liệu ô tô là thực sự nguy hiểm. Trong vụ kiện do Liên minh Đổi mới Ô tô đệ trình vào năm 2020, ngành công nghiệp này lập luận rằng đạo luật của tiểu bang Massachusetts đã yêu cầu họ tạo ra một nền tảng dữ liệu mở quá nhanh, gây nên những rủi ro khó lường về bảo mật.
Josh Siegel, trợ lý giáo sư kỹ thuật tại Đại học Bang Michigan, người nghiên cứu về an ninh của xe hơi kết nối, cho biết các nhà sản xuất ô tô có thể đúng ở một mức độ nào đó. Thời hạn khoảng một năm mà đạo luật của Massachusetts đưa ra cho ngành công nghiệp ô tô để xây dựng một nền tảng dữ liệu mở, có thể không đủ để tạo ra một hệ thống an toàn. Ông nói: “Các hệ thống mở đo từ xa được kết hợp với nhau có thể cho phép truy cập và kiểm soát trái phép”.
Tuy nhiên, lập trường hiện tại của chính phủ liên bang cho rằng các hệ thống mở không chỉ nguy hiểm trong trường hợp chúng được xây dựng không tốt, mà bản thân chúng vốn đã nguy hiểm. Nhưng Siegel lại không nghĩ điều đó đúng. Ông nói rằng tất cả mọi người, từ những người ủng hộ quyền sửa chữa, các chuyên gia về an toàn phương tiện và an ninh mạng, đến các nhà sản xuất ô tô đều có thể cùng nhau xây dựng một hệ thống chia sẻ dữ liệu. Ông nói thêm: “Một tiêu chuẩn, được tạo ra cho toàn bộ nước Mỹ chứ không chỉ một tiểu bang, phải được “thiết kế dựa trên nhu cầu của công chúng và nhà sản xuất, đồng thời vấn đề bảo mật cần được quan tâm và chú ý đến ngay từ đầu”.
Ngoài những tranh cãi về luật pháp và chính sách, cuộc xung đột giữa tiểu bang, ngành công nghiệp ô tô và chính phủ liên bang đã gây ra hậu quả kỳ lạ trên thực tế ở Massachusetts. Vào năm 2021, 02 hãng xe Kia và Subaru đã quyết định cắt quyền truy cập vào hệ thống viễn thông của họ đối với những người mua xe mới sống ở tiểu bang này. Các hãng xe cho biết họ thực hiện động thái này để tránh vi phạm luật: Họ lập luận rằng vì nền tảng dữ liệu mở mà đạo luật tiểu bang yêu cầu vẫn chưa tồn tại nên cách duy nhất để tuân thủ là hạn chế toàn bộ quyền truy cập vào hệ thống viễn thông của họ.
Do đó, những người mua ô tô ở Massachusetts đang đầu tư vào loại xe mới nhất và tốt nhất không thể truy cập dịch vụ Starlink của Subaru, bao gồm hỗ trợ khẩn cấp bên đường và khởi động từ xa, hoặc dịch vụ Kia Connect của Kia, bao gồm phục hồi xe bị đánh cắp và kiểm soát khí hậu từ xa.
Tình hình đã khiến những ngưởi chủ xe Subaru và Kia thất vọng – và có vẻ điều này sẽ không sớm thay đổi. Thư của Cục Quản lý an toàn giao thông Quốc gia tuần này đã đưa ra khuyến cáo cho các hãng ô tô khác không đi theo con đường của Subaru và Kia. Đồng thời, cơ quan này cũng tiến hành vô hiệu hóa hệ thống viễn thông của 02 hãng xe này ở Massachusetts, viện dẫn các tính năng an toàn “có thể tạo điều kiện phản ứng khẩn cấp tốt hơn trong trường hợp xảy ra va chạm xe.” Nhưng trong một tuyên bố, người phát ngôn của Subaru, Dominick Infante, nói rằng hãng xe này không thay đổi quan điểm. Ông nói: “Việc tuân thủ điều luật về dữ liệu của Massachusetts là không thể đối với bất kỳ hãng xe nào. Subaru đứng trước cam kết của mình đối với sự lựa chọn của người tiêu dùng khi nói đến việc sửa chữa xe cộ.”
Người phát ngôn của Kia cũng như Liên minh Đổi mới Ô tô đã từ chối bình luận về vụ kiện tụng đang diễn ra. Bây giờ, mọi người sẽ phải chờ đợi tiếng nói cuối cùng từ thẩm phán tiểu bang Massachusetts về đạo luật đã được cử tri tiểu bang thông qua, cũng như về tương lai của ngành sửa chữa ô tô ở Massachusetts, Hoa Kỳ, và hơn thế nữa.
Link bài gốc: https://www.wired.com/story/right-to-repair-cars-hackers/