Có thể thấy trong những năm gần đây, ngành công nghiệp giải trí ở Việt Nam đang chứng kiến những sự phát triển đáng kể. Giờ đây, một tác phẩm không chỉ hàm chứa giá trị nghệ thuật đơn thuần mà còn có thể mang lại cho các bên liên quan những khoản lợi nhuận khổng lồ. Từ đó, những tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực này cũng xuất hiện ngày càng nhiều và nhận được sự quan tâm của công chúng. Một sự việc đang được chú ý gần đây là tranh chấp giữa Kay Trần và Nguyễn Khoa.

Nguồn ảnh: Zing.vn

Đối tượng tranh chấp không chỉ ở bài hát

Trong vụ việc tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ giữa Kay Trần và Nguyễn Khoa, có hai đối tượng sau cần được nhận diện và phân biệt:

  • Thứ nhất, hai bài hát/tác phẩm âm nhạc “Tết đong đầy” và “Chuyện tình tôi”. Trong đó, cũng cần phải chia thành hai đối tượng nhỏ hơn là: (1) Bản full có bao gồm 08 câu rap được cho là do Kay Trần sáng tác, và (2) bản không có 08 câu rap trên, tức chỉ bao gồm phần nhạc và lời do Nguyễn Khoa sáng tác.
  • Thứ hai, bản ghi âm, ghi hình hai bài hát này, tức phần MV của hai bài hát trên đã được đăng trên Youtube hoặc file audio của hai bài hát được đăng tải trên các nền tảng nghe nhạc.

Trong phạm vi bài viết này, tác giả chỉ bình luận xoay quanh hai đối tượng trên. Tuy nhiên, trên thực tế, với một vụ việc tranh chấp tương tự vẫn còn các đối tượng khác cũng cần được bảo vệ. Cụ thể là cuộc biểu diễn các bài hát, chương trình phát sóng các cuộc biểu diễn này, hoặc tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa của các cuộc biểu diễn này.

Do đó, trong một nền công nghiệp giải trí hiện đại, vấn đề quyền tác giả không chỉ dừng lại ở việc xác định ai là tác giả, chủ sở hữu của một bài hát đơn thuần mà còn mở rộng sang quyền liên quan đến quyền tác giả với các đối tượng như đã đề cập. Thậm chí đôi khi, chính quyền liên quan mới là “sàn đấu” chính của các bên bởi nó mang lại những giá trị thương mại một cách rõ ràng và trực tiếp cho người nắm giữ quyền hợp pháp.

Ai là tác giả bài hát?

Đối với đối tượng thứ nhất, loại quyền được quy định là quyền tác giả, được định nghĩa là “quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu”.

Trong đó, các tổ chức, cá nhân có quyền tác giả lại được chia ra thành 02 chủ thể:

  • Một là tác giả, tức người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm, sẽ có các quyền nhân thân thuộc quyền tác giả.
  • Hai là chủ sở hữu, tức người đầu tư tài chính, cơ sở vật chất-kỹ thuật để tạo ra tác phẩm, sẽ có các quyền tài sản thuộc quyền tác giả.

Nếu một người sử dụng chính thời gian, tài chính, cơ sở vật chất – kỹ thuật của mình để sáng tạo ra tác phẩm thì sẽ vừa là tác giả, vừa là chủ sở hữu quyền tác giả. Và khi đó, họ sẽ có tất cả quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm của mình.

Ở trường hợp này, theo thông tin từ báo chí và giả sử không có tranh chấp gì khác giữa Kay Trần và Nguyễn Khoa về quá trình sáng tác 02 bài hát “Tết đong đầy” và “Chuyện tình tôi”, có thể khẳng định rằng 02 bài hát bao gồm 02 phần:

  • Phần “bản gốc” do Nguyễn Khoa sáng tác.
  • Phần 08 câu rap do Kay Trần sáng tác.

Vì không có thông tin đề cập đến việc có một tổ chức, cá nhân nào đầu tư tài chính, cơ sở vật chất – kỹ thuật cho Nguyễn Khoa và Kay Trần sáng tác 02 bài hát này, do đó, mặc nhiên khẳng định họ vừa là tác giả, vừa là chủ sở hữu.

Như vậy, nếu ghép 02 phần này lại với nhau để tạo thành một bài hát hoàn chỉnh (bản full) thì Nguyễn Khoa và Kay Trần được xem là đồng tác giả, đồng chủ sở hữu của bản full này. Khi đó, việc thực hiện các quyền nhân thân và quyền tài sản đối với 02 bài hát này sẽ được thực hiện theo thỏa thuận của 02 người họ.

Còn nếu tách mỗi phần thành một tác phẩm sử dụng độc lập thì mỗi người sẽ là tác giả, chủ sở hữu của phần mình sáng tác.

Nói cách khác, việc Nguyễn Khoa và/hoặc Kay Trần biểu diễn hoặc làm bản phối mới cho bản full của 02 bài hát này sẽ do 02 người họ tự thỏa thuận với nhau. Nếu người khác muốn biểu diễn hoặc làm bản phối mới cho bản full này thì phải được sự cho phép của cả 02 người họ. Còn nếu Kay Trần chỉ muốn biểu diễn, làm bản phối mới cho phần “bản gốc” thì phải được sự cho phép của Nguyễn Khoa. Hoặc ngược lại, nếu Nguyễn Khoa muốn biểu diễn phần rap thì phải được sự cho phép của Kay Trần.

Là một người biểu diễn, hình ảnh và giọng hát của bạn có thể thuộc quyền sở hữu của người khác

Đối với đối tượng thứ hai và thứ ba, loại quyền được quy định là quyền liên quan đến quyền tác giả, thường được gọi tắt là quyền liên quan, được định nghĩa nghĩa là “quyền của tổ chức, cá nhân đối với cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa”.

Theo thông tin từ báo chí và các bên đưa ra thì 02 đối tượng này chính là đối tượng đang được 02 bên tranh chấp chính. Phía Kay Trần cho rằng Nguyễn Khoa đã vi phạm luật SHTT khi “sử dụng hình ảnh và phần giọng của Kay Trần”.

Nguồn: Warner Music Vietnam

Có thể hiểu, đối tượng mà phía Kay Trần đang nhắm tới chính là bản ghi âm, ghi hình của 02 bài hát. Tuy nhiên, như đã khẳng định ngay từ đầu, chúng ta cần phân biệt 02 đối tượng là tác phẩm âm nhạc/bài hát và bản ghi âm, ghi hình của bài hát đó.

Do đó, việc Kay Trần được xác định là đồng tác giả, đồng chủ sở hữu của 02 bài hát và nắm giữ các quyền nhân thân, quyền tài sản đối với 02 bài hát không đồng nghĩa với việc anh cũng là chủ sở hữu và nằm giữ các quyền tương tự đối với bản ghi âm, ghi hình.

Cụ thể hơn, trong các bản ghi âm, ghi hình được đề cập, vai trò của Kay Trần chỉ đang được xác định là người biểu diễn. Do đó, Kay Trần chỉ có các quyền nhân thân của người biểu diễn.

Để được xác định là chủ sở hữu quyền liên quan đối với bản ghi âm, ghi hình này, Kay Trần phải chứng mình được mình đã sử dụng thời gian, đầu tư tài chính và cơ sở vật chất – kỹ thuật của mình để sản xuất bản ghi âm, ghi hình này. Đồng thời, giữa anh với Nguyễn Khoa và các bên liên quan khác cũng có thỏa thuận về việc Kay Trần là chủ sở hữu đối với bản ghi âm, ghi hình đó.

Trong trường hợp, Nguyễn Khoa chứng minh điều ngược lại, rằng mình mới là chủ sở hữu quyền đối với bản ghi âm, ghi hình đó, thì việc phía Kay Trần cho rằng Nguyễn Khoa đã vi phạm luật SHTT khi tự ý kinh doanh bản ghi và sử dụng hình ảnh của mình với mục đích thương mại là không có cơ sở.

Đã đến lúc nghệ sĩ cần quan tâm nghiêm túc đối với quyền tác giả, quyền liên quan

Dưới sự ảnh hưởng của một xã hội tiêu dùng, những sáng tạo nghệ thuật đã thực sự trở thành những loại hàng hóa, dịch vụ đa dạng, hấp dẫn. Điều này không hẳn là một hệ quả tiêu cực, thậm chí còn giúp người nghệ sĩ có được thu nhập tốt hơn, vững chắc hơn.

Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi của mình một cách tốt nhất, nghệ sĩ và các công ty quản lý cần phải quan tâm một cách nghiêm túc hơn nữa về quyền tác giả, quyền liên quan. Sự quan tâm ấy không chỉ dừng lại ở việc lên tiếng, cảnh báo, dùng các biện pháp pháp lý để giải quyết tranh chấp mà còn phải được tiến hành ngay từ thời điểm sáng tạo tác phẩm hay thời điểm bắt đầu hợp tác giữa các bên.

Do đó, các cá nhân, tổ chức trong lĩnh vực giải trí cần phải trang bị cho mình những hiểu biết cơ bản về pháp luật sở hữu trí tuệ, thường xuyên tham vấn ý kiến chuyên gia và đặc biệt là giao kết hợp đồng với nhau một cách rõ ràng, minh bạch. Những quy định trong hợp đồng vừa là cách thức hiệu quả nhất để xác lập quyền và nghĩa vụ của các bên, cũng vừa là cơ sở, chứng cứ để giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình hợp tác.

Tóm lại, một lời khuyến cáo chân thành đối với các nghệ sĩ cũng như công ty giải trí là hãy nhớ phòng bệnh hơn chữa bệnh và đừng để mất bò mới lo làm chuồng.

Về tác giả

Previous post Cần có quy định riêng bảo vệ Big data
Next post Để mai vàng mãi là giá trị ngày xuân
0
Your Cart is empty!

It looks like you haven't added any items to your cart yet.

Browse Products