Mỹ và Trung Quốc phải nỗ lực nhiều hơn nữa để ngăn chặn chiến tranh ở Đài Loan trong tương lai.
Theo F. Scott Fitzgerald, Bài Kiểm Tra trí thông minh hạng nhất thể hiện khả năng ghi nhớ hai ý tưởng đối lập cùng một lúc mà vẫn duy trì được khả năng hoạt động. Trong nhiều thập kỷ, tương tự như bài kiểm tra này, trạng thái không rõ ràng chính là thứ duy trì hòa bình giữa Mỹ và Trung Quốc về vấn đề Đài Loan, một hòn đảo có 24 triệu dân, cách bờ biển Trung Quốc 100 dặm (160 km). Các nhà lãnh đạo ở Bắc Kinh rõ ràng với quan điểm chỉ có một Trung Quốc duy nhất và Đài Loan là một phần nổi loạn của quốc gia này. Mỹ đồng tình với quan điểm “một Trung Quốc” nhưng lại dành 70 năm để đảm bảo sự tồn tại của hai nước.
Tuy nhiên, ngày nay, sự không rõ ràng mang tính chiến lược này đang bị phá vỡ. Mỹ đang lo sợ rằng họ không còn khả năng ngăn chặn Trung Quốc chiếm giữ Đài Loan bằng vũ lực. Đô đốc Phil Davidson, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nói trước Quốc hội vào tháng 3 rằng ông lo lắng về việc Trung Quốc sẽ tấn công Đài Loan ngay khi năm 2027 đến.
Chiến tranh sẽ là một thảm họa, không chỉ vì sự đổ máu ở Đài Loan và nguy cơ leo thang giữa hai cường quốc hạt nhân. Một lý do khác nữa là kinh tế. Hòn đảo nằm ở trung tâm của ngành công nghiệp bán dẫn. TSMC, nhà sản xuất chip có giá trị nhất thế giới, đã khắc nên 84% chip tiên tiến nhất. Nếu hoạt động sản xuất tại TSMC dừng lại, ngành công nghiệp điện tử toàn cầu cũng sẽ phải chịu tổn thất khôn lường. Công nghệ và bí quyết của công ty có lẽ đi trước các đối thủ một thập kỷ và sẽ phải mất nhiều năm nỗ lực trước khi Mỹ hoặc Trung Quốc có thể hy vọng bắt kịp.
(Nguồn: https://asia.nikkei.com/Business/Tech/Semiconductors/TSMC-aims-to-produce-ultra-advanced-1.6-nm-chips-by-2026)
Lý do lớn hơn là Đài Loan là đấu trường cho sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ. Mặc dù Mỹ không bị ràng buộc bởi hiệp ước để bảo vệ Đài Loan, nhưng một cuộc tấn công của Trung Quốc sẽ là một phép thử về sức mạnh quân sự cũng như quyết tâm ngoại giao và chính trị của Mỹ. Nếu Hạm đội thứ bảy không xuất hiện, Trung Quốc sẽ trở thành cường quốc thống trị ở châu Á chỉ sau một đêm. Các đồng minh của Mỹ trên khắp thế giới sẽ biết rằng họ không thể trông cậy vào điều đó. Pax Americana sẽ sụp đổ.
Để hiểu cách tránh xung đột ở eo biển Đài Loan, hãy bắt đầu từ những mâu thuẫn đã giúp duy trì hòa bình trong vài thập kỷ qua. Chính phủ Bắc Kinh khẳng định họ có nhiệm vụ mang lại sự thống nhất, thậm chí như là phương sách cuối cùng, bằng con đường xâm lược. Người Đài Loan, những người từng đồng ý rằng hòn đảo của họ là một phần của Trung Quốc (mặc dù không phải là Cộng sản), đã bầu ra các chính phủ thể hiện sự tách biệt của hòn đảo này, trong khi họ không tuyên bố độc lập. Và Mỹ đã bảo vệ Đài Loan khỏi sự xâm lược của Trung Quốc, mặc dù họ thậm chí còn công nhận chính phủ ở Bắc Kinh. Những sự đối lập này được gói gọn trong cái mà những người thừa kế ngoại giao của Fitzgerald vô tình gọi là “hiện trạng”. Trên thực tế, nó là nguồn cơn của chứng rối loạn thần kinh và nghi ngờ.
(Nguồn: https://reaction.life/taiwan-dominates-the-worlds-supply-of-computer-chips-no-wonder-the-us-is-worried-tsmc/)
Điều thay đổi gần nhất là nhận thức của Mỹ về điểm bùng phát trong việc tăng cường quân đội xuyên eo biển của Trung Quốc đã và đang diễn ra suốt 25 năm qua. Hải Quân Trung Quốc đã đưa vào sử dụng 90 tàu và tàu ngầm chuyên dụng trong 5 năm qua, gấp từ 4 đến 5 năm lần so với số liệu tương đương của Mỹ tại Tây Thái Bình Dương. Trung Quốc thiết lập hơn 100 máy bay chiến đấu nâng cao mỗi năm; họ cũng đã khai thác hiệu quả các vũ khí không gian và đang trả đũa với hàng hoạt tên lửa đạn đạo có thể tấn công Đài Loan, các tàu hải quân và căn cứ quân sự Mỹ ở Nhật, Hàn Quốc và đảo Guam. Trong trò chơi chiến tranh giả định một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan, Mỹ đã bắt đầu thất bại.
Một vài nhà phân tích người Mỹ kết luận rằng sự lớn mạnh về quân sự sẽ không sớm thì muộn sẽ khiến Trung Quốc có xu hướng sử dụng vũ lực đối với Đài Loan, không phải như một giải pháp cuối cùng mà vì nó có thể xảy ra. Trung Quốc đã trò chuyện với bản thân họ về việc tin tưởng rằng Mỹ muốn giữ cuộc khủng hoảng Đài Loan luôn trong trạng thái căng thẳng và thậm chí muốn một cuộc chiến tranh nổ ra để kiềm chế sự phát triển của Trung Quốc. Điều này đã giẫm đạp lên ý tưởng rằng Hong Long có một hệ thống chính quyền tách biệt, nhằm làm giảm giá trị một lời đề nghị tương tự được thiết kế để chiến thắng người dân Đài Loan hướng đến sự thống nhất trong hòa bình. Ở khu vực biển Hoa Nam (theo cách gọi của phía Trung Quốc), các bãi đá ngầm cằn cỗi đang được chuyển đổi thành các khu căn cứ quân sự.
Mặc dù Trung Quốc rõ ràng đã trở nên độc tài và theo chủ nghĩa dân tộc hơn, sự phân tích này là quá bi quan – có thể là vì sự thù địch đối với Trung Quốc đang trở thành một sự mặc định tại Mỹ. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thậm chí còn chưa bắt đầu chuẩn bị cho người dân của mình một cuộc chiến có khả năng gây thương vong hàng loạt và tổn thất kinh tế cho tất cả các bên. Vào dịp kỉ niệm thứ 100 ngày thành lập, Đảng Cộng sản Trung Quốc đang xây dựng yêu cầu quyền lực dựa trên sự thịnh vượng, ổn định và vị thế của Trung Quốc trong khu vực cũng như vai trò ngày càng tăng trên thế giới. Tất cả những điều đó sẽ bị đe dọa bởi một cuộc tấn công mà kết quả của nó, bất kể Hải quân Hoa Kỳ nói gì, đi kèm với rất nhiều điều không chắc chắn, nhất là về cách cai trị một Đài Loan nổi loạn. Tại sao ông Tập lại mạo hiểm tất cả vào lúc này, khi Trung Quốc có thể chờ đợi cho đến khi những khó khăn trở nên tốt hơn?
Tuy nhiên, điều đó chỉ mang lại sự an ủi phần nào. Không ai ở Mỹ có thể thực sự biết những gì ông Tập dự định hôm nay, chứ đừng nói đến những gì ông ấy hoặc người kế nhiệm ông ấy có thể muốn trong tương lai. Sự thiếu kiên nhẫn của Trung Quốc có thể sẽ gia tăng. Ham muốn mạo hiểm của ông Tập có thể tăng lên, đặc biệt nếu ông muốn thống nhất với Đài Loan để tôn vinh di sản của mình.
Nếu họ muốn đảm bảo rằng chiến tranh vẫn là một canh bạc quá lớn đối với Trung Quốc, thì Mỹ và Đài Loan cần phải suy nghĩ trước. Công việc tái thiết lập trạng thái cân bằng trên eo biển Đài Loan sẽ mất nhiều năm. Đài Loan phải bắt đầu dành ít nguồn lực hơn cho các hệ thống vũ khí lớn, đắt tiền, dễ bị tên lửa Trung Quốc tấn công và dành nhiều nguồn lực hơn cho các chiến thuật và công nghệ có thể ngăn cản một cuộc xâm lược.
Mỹ cần vũ khí để ngăn chặn Trung Quốc tiến hành xâm lược đổ bộ; nước này phải chuẩn bị cho các đồng minh của mình, trong đó có Nhật Bản và Hàn Quốc; và họ cần phải thông báo với Trung Quốc rằng các kế hoạch chiến đấu của họ là đáng tin cậy. Đây sẽ là một sự cân bằng khó đạt được. Sự răn đe thường cố gắng làm rõ ràng về việc trả thù. Thông điệp ở đây tinh tế hơn. Trung Quốc phải không được khuyến khích cố gắng thay đổi vị thế của Đài Loan bằng vũ lực ngay cả khi nước này được trấn an rằng Mỹ sẽ không ủng hộ việc Đài Loan chính thức giành được độc lập. Nguy cơ xảy ra một cuộc chạy đua vũ trang của các siêu cường là rất cao.
Đừng ảo tưởng rằng việc duy trì sự mơ hồ khó đến mức nào. Những kẻ tham tàn ở Washington và Bắc Kinh sẽ luôn có thể miêu tả đây là điểm yếu. Tuy nhiên, những biểu hiện ủng hộ dường như hữu ích dành cho Đài Loan, chẳng hạn như việc tàu chiến Mỹ ghé thăm hòn đảo này, có thể bị hiểu sai là một sự thay đổi ý định nguy hiểm.
Hầu hết các tranh chấp đều được giải quyết tốt nhất. Những vấn đề chỉ có thể giải quyết bằng chiến tranh thường có thể bị trì hoãn và, như cố lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã nói, để lại cho các thế hệ khôn ngoan hơn. Không nơi nào có thể thử thách khả năng quản lý nhà nước như nơi nguy hiểm nhất trên Trái Đất lúc này.
Bài viết gốc: The most dangerous place on Earth, The Economist, May 1st 2021
Người dịch: Hải Đăng – Minh Châu
Về tác giả
